Onzichtbare plantstress Deel II – Hoe VPD helpt bij het vroeg signaleren van stress in de kas

In de kas lijkt alles groen en gezond. Toch schuilt er soms een sluimerend probleem dat je met het blote oog nauwelijks ziet: plantstress. Stress die niet direct zichtbaar is, maar wel degelijk effect heeft op de groei, gezondheid en opbrengst van je gewas.

VPD (Vapour Pressure Deficit) geeft aan hoeveel waterdamp de lucht nog kan opnemen. Het bepaalt de mate van verdamping uit het blad, en daarmee de snelheid van:

• Koeling van het blad
• Watertransport vanuit de wortel
• Opname van nutriënten zoals calcium
• CO₂-opname via de huidmondjes (essentieel voor fotosynthese)

De ideale VPD-balans ligt meestal tussen 0.8 en 1.2 kPa voor de meeste gewassen. Dit bereik zorgt ervoor dat de plant voldoende kan verdampen om voedingsstoffen en CO2 efficiënt op te nemen. De huidmondjes blijven dan open waardoor de fotosynthese optimaal kan verlopen.

Te hoge VPD (> 2.0 kPa):

• De plant verdampt te snel → stress
• Huidmondjes sluiten zich om uitdroging te voorkomen
• Resultaat: minder verdamping, oplopende bladtemperatuur, minder CO₂-opname, en dus lagere fotosynthese

Te lage VPD (< 0.2 kPa):

• De lucht is verzadigd met vocht → plant verdampt nauwelijks
• Gevolg: slecht calciumtransport, verhoogd risico op fysiologische gebrekziekten.

Tijdens een zomerse periode merkte een teler op dat de groei in één afdeling van zijn kas achterbleef, zonder zichtbare ziekte of afwijking. De plantkleur was normaal, bladeren hingen niet, maar de productie bleef achter. De vraag rees: speelt hier onzichtbare stress?

Gebruikte data

In bovenstaande twee grafieken, zien we drie waardes.

• Fotosynthese Efficientie geeft aan hoe goed de plant het licht omzet in energie.
• PAR data op bladniveau vertelt de hoeveelheid licht wat de plant kan gebruiken voor fotosynthese.
• VPD, zie uitleg hierboven.

Wat zien we in de grafieken?

Op 22 juni(1) en 25 juni (2) zien we in de VPD grafiek een verhoging van de VPD. In de grafiek met de Fotosynthese-efficiëntie en PAR (1) zien we op 22 juni een daling van de fotosynthese efficiëntie en een stijging van de PAR. De verhoogde PAR betekend dat er meer licht op het blad komt, waardoor de bladtemepratuur toeneemt. Deze toename zorgt er in dit geval voor dat de plant sneller gaat verdampen. De huidmondjes gaan uiteindelijk dicht door te veel water verlies, omdat de plant veel gaat verdampen. Als de huidmondjes dichtgaan betekend dit dat de plant minder Co2 op kan nemen, waardoor de fotosynthese efficiëntie minder word.

Samengevat een verdampingsstress kan een verlaging in fotosynthese efficiëntie veroorzaken.

Wat zien we in de grafieken?

Op 22 juni (1) en 25 juni (2) laat de VPD-grafiek een duidelijke stijging van het dampspanningstekort zien. In de grafiek met fotosynthese-efficiëntie en PAR-waarden zien we op 22 juni een opvallende daling in de fotosynthese-efficiëntie, terwijl de PAR-waarde juist toeneemt.

Een hogere PAR-waarde betekent dat er meer licht op het blad valt, wat leidt tot een stijging van de bladtemperatuur. Deze verhoging stimuleert de verdamping van de plant. Als gevolg daarvan sluiten de huidmondjes om overmatig waterverlies te beperken. Zodra de huidmondjes sluiten, daalt de opname van CO₂, wat direct leidt tot een lagere fotosynthese-efficiëntie.